Oorsprong en geschiedenis van de alpenweiden

De alpenweiden in de regio St. Johann in Tirol door de eeuwen heen!

Huberalm in Erpfendorf
In ons prachtige berglandschap is er een tekort aan vlakke oppervlakken. In het verleden waren deze gemakkelijk te bewerken weiden in het dal nog zeldzamer, omdat de boeren in die tijd veel zelf moesten verbouwen. Het was niet mogelijk om extra voedsel of zelfs voer voor de dieren te kopen. Er ontbrak de nodige infrastructuur in de vorm van auto's of treinen en de bijbehorende kleine wijzigingen. Grote delen van deze valleigebieden werden gebruikt als bouwland en werden gebruikt voor tarwe, maïs, vlas, granen, aardappelen, kool, enz., zodat al het nodige voedsel beschikbaar was.

Natuurlijk was de grond ook nodig voor het hooien, zodat het vee de winter goed doorkwam. Daarom konden de dieren in de zomer grazen in de hoger gelegen gebieden, zodat ze een acceptabele ‘wandeling’ hadden (dat is de naam voor niveauverschillen in een alpenweide). Dit betekende dat de grond in het dal uitsluitend voor akkerbouw kon worden gebruikt. Voordat er een berghut werd gebouwd, werden het weer en de omgeving gedurende het jaar op de geplande locatie besturdeerd. Het doel was om gevaren zoals lawines, bliksem, wind, modderstromen en andere beperkingen zoveel mogelijk uit te sluiten. Pas als dit was opgehelderd, werd begonnen met de bouw.

Bij de bouw van deze functionele hutten zijn talloze werkuren geïnvesteerd. Eigenlijk waren de eisen aan de hut vrij hoog - het moest goedkoop, duurzaam zijn (zodat reparaties niet elk jaar na de winter hoeven te worden uitgevoerd) en op sommige plaatsen moest een geschikte kaaskelder met een constante temperatuur en een bijbehorende ‘schoorsteen’ (open haard) worden gebouwd zodat ook kaasproductie mogelijk was. In onze regio vindt u nog veel van deze oude alpenhutten. Talloze verhalen worden verteld door de muren van deze eerbiedwaardige huizen: over alle mensen die komen en gaan, goede en slechte tijden, stormen, technische vooruitgang, veranderingen in het huis en nog veel meer. De nog steeds bestaande hutten getuigen van de ‘sluwheid van de boer’, zoals het boerenverstand zo mooi wordt beschreven. De muren zijn eeuwenlang bewaard gebleven, hoewel er tijdens de bouw geen technische hulpmiddelen waren. Hoe zullen de gebouwen van vandaag er over 200 jaar uitzien?

Trouwens
Wist u hoe men vroeger controleerde of de bliksem op bepaalde plaatsen niet insloeg?
Men lette op de verblijfplaats van ‘Heppinen’ (padden). Waar een pad bij een onweersbui zit, zal de bliksem niet inslaan.

Ranggenalm in Kirchdorf in Tirol

Alpenweiden door de eeuwen heen

De muren hebben eeuwenlang overleefd!

Mühlbachalm in St. Johann in Tirol
Het onderhoud van deze woningen is soms erg duur en arbeidsintensief. Met de aanleg van boswegen en de ontwikkeling van elektriciteit konden enkele alpenhutten van het verval worden gered en kon zo een stukje cultureel erfgoed worden gered. Dit maakte het gemakkelijker om met de auto omhoog te rijden om voor de dieren en de alpenweiden te zorgen. Zonder deze ontwikkelingen zou een groot aantal hutten en alpenweiden niet meer bestaan, omdat de alpine landbouw aan belang heeft verloren door de specialisatie in de landbouw.

De reden hiervoor is dat de meerderheid van onze boeren op onze breedtegraden zich concentreren op de melkproductie en weinig of geen aandacht besteden aan de landbouw. De extra grond die door de vermindering van de akkerbouw is gewonnen, wordt nu gebruikt voor begrazing en verbouw van hooi. Het voer op de alpenweide is van hoge kwaliteit maar niet erg energiek en daarom worden de dieren in de zomermaanden in het dal gevoerd. Daar kunnen de koeien gemakkelijk en efficiënt worden verzorgd in moderne stallen met zeer technische melksystemen. Dieren die ‘van de alpenweiden’ komen, hebben door de constante beweging extra energie nodig. Dit betekent dat de koe automatisch minder melk produceert omdat ze het gegeten voer nodig heeft om bij te tanken.

De laatste tijd presenteert de alpenweide zich echter in een nieuw ‘oud’ jasje. Het recreatiegebied Alm wordt weer steeds belangrijker. Ook in het verleden werden kinderen en volwassenen naar de alpenweiden gestuurd om in de zomer te ontspannen. Nu zijn jong en oud weer op zoek naar rust, kalmte en eenvoud midden in het bergachtige natuurlandschap en verlaten ze het hectische alledaagse leven in de vallei voor een paar uur.